განვითარებადი ქვეყნები, რომლებიც შემოქმედებასა და ინოვაციას ეყრდნობიან, უკვე მნიშვნელოვან მოთამაშეებად ყალიბდებიან გლობალურ შემოქმედებით ეკონომიკაში. ოდესღაც პერიფერიაზე მდგომი ქვეყნები, როგორიცაა ჩინეთი, ინდოეთი, მექსიკა და ნიგერია, ახლა წამყვან პოზიციებს იკავებენ შემოქმედებითი პროდუქციის ექსპორტში და მნიშვნელოვანი წვლილი შეაქვთ მოდის, დიზაინის, მუსიკისა და კინემატოგრაფიის ინდუსტრიებში. მიუხედავად ამ მიღწევებისა, ისინი კვლავ სერიოზული გამოწვევების წინაშე დგანან, განსაკუთრებით შემოქმედებითი სერვისებისა და ინტელექტუალური საკუთრების დაცვის სფეროში.

შემოქმედებითი პროდუქციის ექსპორტის ზრდა

ბოლო ათწლეულში განვითარებადი ქვეყნების შემოქმედებითი პროდუქციის ექსპორტი თითქმის გაორმაგდა. გაეროს ვაჭრობისა და განვითარების კონფერენციის (UNCTAD) ბოლო ანგარიშის მიხედვით, განვითარებადი ქვეყნების მიერ ექსპორტირებული შემოქმედებითი პროდუქტების 40.5% სამხრეთ-სამხრეთის ვაჭრობის ფარგლებში განხორციელდა. ეს ტერმინი განვითარებად ქვეყნებს შორის ვაჭრობას აღნიშნავს, რაც მზარდი ტენდენციაა გლობალურ ეკონომიკაში. ამ მიმართულებით ლიდერი ქვეყანა ჩინეთია, რომლის შემოქმედებითი პროდუქციის ექსპორტი მნიშვნელოვნად აღემატება როგორც განვითარებულს, ასევე განვითარებად ქვეყნებს. მექსიკა და ინდოეთიც, ასევე მნიშვნელოვან როლს თამაშობენ მოდის, ხელნაკეთი ნივთების (crafts) და დიზაინის სექტორებში.

სირთულეები შემოქმედებითი სერვისების სექტორში

მიუხედავად იმისა, რომ შემოქმედებითი პროდუქტების ექსპორტი მზარდია, სერვისების სექტორი უფრო რთულ მდგომარეობაშია. განვითარებული ქვეყნები, როგორიცაა აშშ და გერმანია, კვლავ დომინირებენ ამ სფეროში, ხოლო განვითარებადი ქვეყნები ნაკლებად არიან წარმოდგენილნი. ციფრული უთანასწორობა, ინფრასტრუქტურის ნაკლებობა და არასაკმარისი უნარები მნიშვნელოვან ბარიერებს ქმნის, რაც განვითარებად ქვეყნებს ხელს უშლის გლობალურ კონკურენციაში შესვლაში. 2020 წელს განვითარებული ქვეყნები მსოფლიო შემოქმედებითი სერვისების ექსპორტის 82.3%-ს ფლობდნენ.
თუმცა, პროგრესის ნიშნებიც არსებობს. მაგალითად, ინდოეთი იწყებს საკუთარი ადგილის დამკვიდრებას გლობალურ ბაზარზე, პროგრამული უზრუნველყოფისა და აუდიოვიზუალური სერვისების მიმართულებით, რასაც ხელს უწყობს ციფრული ინფრასტრუქტურის სწრაფი განვითარება და ტექნოლოგიურად გათვითცნობიერებული სამუშაო ძალა. მიუხედავად ამისა, ეს მიღწევები ხშირად სისტემური პრობლემების ჩრდილქვეშ ექცევა, განსაკუთრებით იმ რეგიონებში, სადაც ინტელექტუალური საკუთრების (IP) რეგულაციები სუსტია ან არასათანადოდ აღსრულებული.

ინტელექტუალური საკუთრების დილემა

ინტელექტუალური საკუთრების დაცვა შესაძლოა ყველაზე დიდი დაბრკოლება იყოს განვითარებადი ქვეყნებისათვის. მაგალითად, ნიგერიაში ინტელექტუალურ საკუთრებასთან დაკავშირებული პრობლემები შემოქმედებითი ეკონომიკის პოტენციალის სრულად გამოყენებას უშლის ხელს. მიუხედავად ქვეყნის ამბიციისა, რომ შემოქმედებითი ეკონომიკა 2030 წლისთვის მშპ-ს 10%-ს შეადგენდეს, მსხვილი ინვესტორები ხშირად ტოვებენ ბაზარს IP-ს დაცვის პრობლემების გამო. ბევრი შემოქმედი თავის პროდუქტს სხვა ქვეყნებში არეგისტრირებს, სადაც უფრო მყარი კანონები არსებობს, მაგალითად, გაერთიანებულ სამეფოში ან შეერთებულ შტატებში.

ამგვარი რეგულაციური ვაკუუმი არა მხოლოდ შიდა ზრდას ზღუდავს, არამედ საერთაშორისო ბაზრებზე დაკარგულ შესაძლებლობებსაც იწვევს. როგორც გლობალური ექსპერტი შემოქმედებით ინდუსტრიებში, შეინ შაპირო, Forbes-თან ინტერვიუში აღნიშნავს: „შემოქმედებითი ეკონომიკის განვითარებისთვის აუცილებელია დაცული და პატივსაცემი პოლიტიკა, რომელიც განსაზღვრავს შემოქმედებას, როგორც ეკონომიკურ პროდუქტს, რომელიც რეგისტრირდება, დაცულია და ფინანსურად ფასდება.“

გაციფრულება, როგორც ორლესილი მახვილი

ციფრული ტექნოლოგია და ხელოვნური ინტელექტი (AI) ახალ შესაძლებლობებს ქმნიან შემოქმედებით ეკონომიკაში, თუმცა ასევე წარმოშობს მნიშვნელოვან რისკებს. სტრიმინგ სერვისებმა გააფართოვეს გლობალური მუსიკალური ბაზარი, სადაც განვითარებადი ქვეყნები უფრო აქტიურად ერთვებიან ციფრულ ეკოსისტემაში. ხელოვნური ინტელექტი ასევე აუმჯობესებს კონტენტის შექმნისა და გავრცელების პროცესს. თუმცა, გლობალური ციფრული უთანასწორობის გამო, ბევრი განვითარებადი ქვეყანა ჯერ კიდევ ცდილობს ციფრულ ბაზრებთან ინტეგრირებას, რაც ზღუდავს მათ პოტენციალს.

მომავლის გზა: პოლიტიკა და ინვესტიციები

შემოქმედებითი ეკონომიკის ზრდასთან ერთად, აუცილებელი ხდება მრავალმხრივი პოლიტიკის დანერგვა. განვითარებადმა ქვეყნებმა უნდა განახორციელონ ინვესტიციები განათლებაში, ციფრულ ინფრასტრუქტურაში და იურიდიულ ჩარჩოებში, განსაკუთრებით ინტელექტუალური საკუთრების დაცვის კუთხით. ამ ინვესტიციების გარეშე, შემოქმედებითი ეკონომიკის პოტენციალი განუხორციელებელი დარჩება.
მიუხედავად გამოწვევებისა, ოპტიმიზმიც არსებობს. COVID-19 პანდემიის დროს შემოქმედებითი სერვისების მდგრადობამ აჩვენა ამ სექტორის განვითარების პოტენციალი. მომავალში, განვითარებადი ქვეყნების წვლილი გლობალურ შემოქმედებით ეკონომიკაში კრიტიკულად მნიშვნელოვანია, რათა მეტად ინკლუზიური და დინამიური გლობალური ბაზარი ჩამოყალიბდეს. ამისათვის, ისინი უნდა გაუმკლავდნენ ინტელექტუალური საკუთრების დაცვისა და ციფრული ინფრასტრუქტურის გამოწვევებს და უზრუნველყონ მათი შემოქმედებითი სექტორების განვითარება.